Trường PTDTBT TH&THCS Lâm Thủy đóng trên xã thuộc vùng rẻo cao biên giới ở phía Tây huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, cách trung tâm thị trấn Nông Trường Lệ Ninh gần 40 km đường rừng. Nơi đây chủ yếu là đồng bào dân tộc Bru Vân Kiều sinh sống. Trong chiến tranh nhân dân Lâm Thủy anh hùng đã góp phần cùng cả nước làm nên 2 cuộc kháng chiến vĩ đại. Hòa bình lập lại, họ một nắng hai sương bám rừng làm rẫy, trỉa lúa trồng ngô để duy trì cuộc sống và gìn giữ núi rừng. Nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cuộc sống của đồng bào đã có nhiều thay đổi, không còn cảnh chạy vạy từng bữa ăn, vá từng manh áo như ngày trước. Đời sống văn hóa tinh thần cũng như công tác xã hội hóa giáo dục trên địa bàn ngày một khởi sắc hòa vào tiến trình đổi mới của đất nước.

Trường phổ thông dân tộc bán trú TH&THCS Lâm Thủy đóng tại bản Xà Khía, xã Lâm Thủy được thành lập vào tháng 8 năm 2002 tách từ trường PTCS Ngân Thủy. Ngày đó trường lấy tên là trường PTCS Lâm Thủy. Khi mới thành lập chỉ có 8 lớp với 98 học sinh với 3 điểm trường Xà Khía, Bạch Đàn, Tân Ly và 11 cán bộ giáo viên nhân viên. Thầy giáo Trần Thanh Bình làm hiệu trưởng. Đến năm học 2003-2004, trường có thêm một lớp 6 nhô dành cho cấp THCS và từ đó đến nay các lớp cấp THCS cứ phát triển dần lên đông về số lượng, hiệu quả về chất lượng. Đến năm học 2005-2006 trường mở lớp đầu tiên ở điểm trường Eo Bù. Cũng trong năm học này trường đổi tên thành trường TH&THCS Lâm Thủy cho đến tháng 10 năm 2012 đổi tên thành trường phổ thông dân tộc bán trú TH&THCS Lâm Thủy.

Trường có 03 điểm trường lẻ, các giáo viên phải cắt núi vượt khe mà đi như Bạch Đàn, Eo Bù. Nhưng với sự nhiệt huyết của tuổi trẻ, sự đoàn kết một lòng của tập thể sư phạm, sự chỉ đạo giúp đỡ tận tình của phòng giáo dục và chính quyền địa phương Lâm Thủy, các thầy cô giáo nơi đây đã vượt lên hoàn cảnh, hoàn thành nhiệm vụ cao cả của mình góp phần vào sự phát triển về mọi mặt của một ngôi trường vùng rẻo cao.

Sau 3 năm thành lập, năm học 2005-2006 nhà trường đã hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục chống mù chữ trên địa bàn. Tháng 12 năm 2008 được công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi và phổ cập trung học cơ sở, tháng 12 năm 2014 xã được công nhận phổ cập tiểu học đạt mức độ 3, phổ cập THCS đạt mức độ 2. Tháng 10 năm 2012 trường được chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình trường phổ thông dân tộc bán trú. Năm học 2013-2014 trường được UBND tỉnh công nhận đạt Tập thể lao động xuất sắc, tặng cờ Đơn vị thi đua xuất sắc trong phong trào giáo dục tỉnh nhà. Năm học 2014-2015; 2015-2016 trường tiếp tục giữ vững thành tích Tập thể Lao động xuất sắc, được  đoàn kiểm tra đơn vị thi đua xuất sắc của Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh kiểm tra và đánh giá cao.

Cơ sở vật chất nhà trường phát triển vượt bậc qua hàng năm. Có ai ngờ rằng trên miên biên giới xa xôi kia lại mọc lên một ngôi trường khang trang bề thế đến vậy. Từ ngôi trường với 6 phòng học cao tầng được xây dựng năm 2002, các điểm trường lẻ đều tranh tre nứa lá mà giờ đây trường đã có 3 dãy nhà cao tầng với 16 phòng học, 08 phòng nội trú khang trang sạch sẽ dành cho học sinh và 10 phòng dành cho cán bộ giáo viên. Hệ thống sân chơi bãi tập rộng rãi thoáng mát, được lát đá và bê tông hóa. Cây bóng mát, bồn hoa cây cảnh bố trí khoa học, đẹp mắt đảm bảo an toàn, thân thiện. Trường có thư viện đạt chuẩn thư viện tiên tiến với 2 phòng 98 m2, trên 6000 đầu sách phục vụ đắc lực cho nhu cầu dạy học và nghiên cứu của giáo viên cùng học sinh. Trường có phòng truyền thống với đẩy đủ số liệu, thành tích, bằng khen, giấy khen, cờ thi đua qua từng năm học; có góc truyền thống của đồng bào dân tộc Vân Kiều để giáo dục các em học sinh giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình; có góc biên giới - biển đảo Việt Nam để tuyên truyền cho các em học sinh chủ quyền biên giới và biển đảo Tổ quốc.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học luôn được nhà trường chú trọng. Phòng học tin học với 18 máy hoạt động tốt được kết nối internet, 15 màn hình 52 inch được gắn cố định ở các phòng học phục vụ tích cực cho việc đẩy mạnh công nghệ thông tin trong dạy học. Phòng thư viện với 04 máy tính phục vụ cho việc truy cập thông tin cho học sinh..

 Trường có website lamthuy.edu.vn phục vụ đắc lực cho công tác quản lý, tuyên truyền các hoạt động của nhà trường và khai thác thông tin dạy học của cán bộ giáo viên. Phòng học đảm bảo rộng rãi, thoáng mát, đủ ánh sáng và được trang trí đầy tính thẩm mĩ. Bàn ghế trong các phòng học, phòng chức năng hoàn toàn mới, đúng quy cách. Trường cũng có đủ các loại thiết bị dạy học bộ môn theo quy định của thông tư 15, thông tư 19-Bộ GD&ĐT quy định danh mục thiết bị dạy học tối thiểu của 2 cấp học.

Với hệ thống cơ sở vật chất khá hiện đại và đồng bộ đó, nhà trường đã triển khai hiệu quả hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng. Mỗi năm học là một bước tiến vững chắc để đưa nền giáo dục Lâm Thủy từng bước tiệm cận với giáo dục miền xuôi. Phong trào thi đua dạy tốt-học tốt gắn liền với chỉ tiêu phấn đấu từng kì từng năm học của giáo viên, học sinh, lớp, tổ chuyên môn đã tạo được không khí thi đua dạy học sôi nổi. Với đội ngũ giáo viên trẻ, có năng lực và đầy nhiệt huyết cùng với phương pháp bồi dưỡng đội ngũ phù hợp, liên tục và có tính kế thừa của nhà trường, hoạt động đổi mới phương pháp dạy học diễn ra sôi nổi, thường xuyên và hiệu quả. Khi trao đổi chuyện trò về giáo dục miền núi, Thầy giáo Nguyễn Thanh Hiển - Hiệu trưởng nhà trường tỏ ra hết sức hào hứng. Thầy tâm sự: “Nhà trường có đội ngũ giáo viên trẻ, còn non kinh nghiệm nên cần phải tăng cường công tác bồi dưỡng đội ngũ, phải vào cuộc cùng giáo viên để họ có động lực, tìm ra hướng đi phù hợp với từng kiểu bài khi lên lớp. Mỗi một giáo viên phải biết rằng dạy học đối tượng học sinh dân tộc cần phải chăm bẳm, kiên nhẫn và gần gũi, biết chia xẻ với các em; phải tạo cho các em niềm tin trong học tập mới mang đến thành công trong dạy học. Còn cái khó khăn về cơ sở vật chất, điều kiện dạy học thì phải cố gắng khắc phục dần thôi. Trong cái khó ló cái khôn, phải biết chắt bóp từ những cái nhỏ nhặt và tham mưu tích cực với lãnh đạo các cấp mới tháo gỡ được.”

Từ sự đoàn kết, phấn đấu không biết mệt mỏi của ban giám hiệu cùng tập thể hội đồng sư phạm, nhà trường đã từng bước khẳng định được vị thế của mình trong nền giáo dục huyện nhà. Nhìn vào bảng thành tích của trường qua hàng năm, chắc chắn rằng ai cũng phải khâm phục trước sự nổ lực của tập thể hội đồng sư phạm;13 giáo viên dạy giỏi cấp huyện;3 lần huyện tổ chức Hội thi học sinh tiểu học dân tộc thì 3 lần đơn vị đạt giải nhất. Số lượng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu đạt giải qua các hội thi do ngành tổ chức qua hàng năm cứ tăng dần lên, đặc biệt lần đầu tiên trường có một giải Ba đồng đội học sinh giỏi môn Ngữ văn 7 cấp huyện vào năm học 2013-2014; 06 năm học liên tục từ năm học 2007-2008 đến năm học 2012-2013 trường luôn đạt tập thể lao động tiên tiến. Năm học 2013-2014, 2015-2015; Ấn tượng nhất là năm học 2015-2016 trường đạt tập thể lao động xuất sắc, được phong tặng lá cờ đầu của giáo dục tỉnh nhà.

Nét nổi bật của nhà trường là từ khi chuyển sang hoạt động theo mô hình trường phổ thông dân tộc bán trú vào năm học 2012-2013. Học sinh từ lớp 3 đến lớp 5 của trường không còn học ở các điểm trường lẻ nữa mà được chuyển về trung tâm học. Các em được sống trong môi trường tập thể lành mạnh, được sự chăm sóc, hướng dẫn tận tình của các thầy cô giáo nên tiến bộ nhanh về mọi mặt. Nề nếp sinh hoạt khoa học, ý thức tập thể cao. Cứ mỗi sáng, sau khi thể dục tập thể xong, các em tiến hành làm vệ sinh phòng ở, sân nội trú, nhà vệ sinh theo sự hướng dẫn của ban nội trú sau đó mới làm vệ sinh cá nhân. Phòng ở của các em luôn được lau chùi sạch sẽ, chăn màn giường chiếu gọn gàng ngăn nắp, áo quần được giặt giũ, phơi phông cận thận. Các em còn tham gia trồng thêm rau quả, bầu bí để làm cho khuôn viên nội trú xanh, sạch, đẹp hơn và cải thiện bữa ăn hàng ngày. Ngoài giờ học chính khóa tên lớp, các em tự học bài ở nhà với thái độ nghiêm túc, miệt mài. Cuối mỗi buổi chiều các em tham gia sinh hoạt câu lạc bộ thể dục thể thao ở khu nội trú. Nhà trường tổ chức sinh hoạt những môn thể thao phổ biến như đá cầu, cầu lông, nhảy dây, bóng chuyền, bóng rổ. Ban quản lý nội trú cho các em mượn bóng, vợt, cầu; các thành viên câu lạc bộ hướng dẫn các em tập luyện. Tiếng cười nói vui vẻ chan hòa trong nhịp điệu hoạt động thể thao làm cho sân trường thêm sôi động và đầy thân thiện. Nhà trường cũng cho phép các em học sinh ở những bản gần trường vào cùng sinh hoạt để tăng cường kĩ năng hoạt động cho các em và tạo tiền đề để tham gia các đợt Hội khỏe Phù Đổng do ngành tổ chức vào năm sau. Mỗi tuần vào các tối thứ Hai và thứ Tư, các em tham gia vào câu lạc bộ văn hóa văn nghệ. Cán bộ phụ trách câu lạc bộ sưu tầm các bài hò khoan Lệ Thủy trênhokhoanlethuy.edu.vn về tập cho các em. Nhưng điệu hò mái xắp, hò hụi; những điệu lý hoài xuân, đoản xuân, lý ngựa ô, hành văn, vè,  … của dân ca Bình Trị Thiên được các em hát khá thuần thục. Các thầy cô giáo còn tập cho các em những bài hát về mái trường, về Đảng, Bác Hồ, Đội thiếu niên và tập cho các em điệu nhảy sạp. Có ai ngờ rằng giữa đại ngàn của núi rừng biên cương, tối tối lại vang lên những điệu hát, giọng hò quê hương thân thuộc đến vậy. Tiếng hát thật trong trẻo, hồn nhiên làm tăng thêm tình yêu quê hương đất nước, làm cho các dân tộc miền ngược miền xuôi xích lại gần nhau hơn để hào vào dòng chảy của văn hóa dân tộc. Nhà trường còn tổ chức sưu tầm các dụng cụ sinh hoạt văn hóa, trang phục, những mẫu chuyện truyền thống của người Vân Kiều làm góc truyền thống dân tộc nhằm khôi phục lại những nét văn hóa đặc sắc của người Bru đang dần bị mai một. Vào sáng thứ Hai chào cờ đầu tuần, liên Đội yêu cầu tất cả học sinh nữ phải mặc bộ váy đặc trưng của phụ nữ Vân Kiều để làm tăng thêm nét đặc trưng của một ngôi trường miền biên giới. Sau giờ sinh hoạt văn hóa văn nghệ, các em vào học bài ở nhà. Các thầy cô giáo được phân công hướng dẫn các em học bài, làm bài tập, nhắc nhở các em cách trình bày bài cẩn thận, cất giữ dụng cụ học tập ngăn nắp, động viên các em cố gắng học tập để mai này vươn xa hơn trong cuộc sống. Từ những hoạt động thiết thực đó, các em đã thực sự tiến bộ nhanh về mọi mặt. Không còn học sinh đi la cà dọc đường, leo trèo đồi núi hái quả xanh ăn hay lội suối tắm khe như trước nữa mà các em đã có ý thức với nề nếp sinh hoạt của mình. Nhiều thầy cô ở các đơn vị trường học trong huyện và ở huyện bạn đến tham quan và đều tấm tắc khen ngợi trước thái độ và ý thức của các em. Họ càng khâm phục hơn bởi khi nói đến thành quả hôm nay thì không biết bao công sức của thầy trò đã dày công gây dựng từ khi mới bước vào mô hình trường bán trú.

Từ sự chăm chút miệt mài của thầy cô và sự cố gắng của các em, dưới mái trường 17 năm tuổi này đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu vượt khó trong học tập. Anh Hoàng Kim - học sinh cũ của trường giờ đã là một thầy giáo đang công tác trên mái trường quê hương, anh Hồ Huy - trưởng công an xã, anh Hoàng Văn Hoàng đang là học viên sĩ quan quân đội …. Các anh sẽ là tấm gương tiêu biểu để các em học sinh hôm nay tiếp bước noi theo.  

 Thành tích nhiều nhưng khó khăn cũng lắm. Để có được như ngày hôm nay không phải là sự ngẫu nhiên trong giáo dục mà là sự nỗ lực không biết mệt mỏi, sự đoàn kết thống nhất cao của tập thể hội đồng sư phạm cùng sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của phòng giáo dục đào tạo, UBND huyện và chính quyền địa phương Lâm Thủy. Giờ đây phong trào xã hội hóa giáo dục trên địa bàn đã có chuyển biến song vẫn còn một số gia đình có tư tưởng ỷ lại, không cầu tiến; vẫn còn lối suy nghĩ học để làm gì, trời sinh voi thì trời sinh cỏ. Để giúp bà con loại bỏ tư tưởng đó cần phải có sự tuyên truyền vận động thường xuyên, liên tục từ các cơ quan đoàn thể trên địa bàn.

Năm học 2018-2019 này nhà trường đang tiếp tục khởi động xây dựng trường đạt chuẩn Quốc gia để năm học 2019-2020 hoàn thành các hạng mục và đề nghị UBND tỉnh kiểm tra công nhận. Hiện tại trường xây dựng dãy phòng học 02 tầng để đảm bảo phòng thực hành bộ môn, vật lý, sinh học và 04 phòng phục vụ cho tổ chuyên môn.

Mặc dù chưa đến cuối năm học song trong năm học qua, trường PTDTBT TH&THCS Lâm Thủy đã đạt được những kết quả đáng tự hào: 01 giải KK hội thi KHKT; 01 giải Nhì đồng đội học sinh giỏi môn Sinh (Có 01 giải Nhì cá nhân, 01 giải Ba cá nhân); 01 giải KK vật lý cấp huyện, 01 giải KK giải Ngữ văn 7 cấp huyện); 01 giải Nhât, 03 giải Nhì Bơi lội cấp huyện. Trong vườn hoa thi đua “dạy tốt - học tốt” các giáo viên tiểu học năm nay đã mang về cho nhà trường 04 Gv đạt giáo viên dạy giỏi cấp huyện (Trong đó có 01 giải Ba). Đặc biệt, ở hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi, thầy giáo Trương Bá Thiểu đã xuất sắc đạt giải Nhất cấp huyện.

Trong nghề sư phạm của mình hẳn ai cũng có những niềm riêng để tự hào. Nhưng ngôi trường nằm trong kí ức luôn là những cái tên không thể quên trong nghiệp cầm phấn. Với chúng tôi "Trường PTDTBT TH&THCS Lâm Thủy" là một cái tên để tự hào như thế. 

Video những hình ảnh về hoạt động giáo dục của nhà trường                                                

                                                                                                                                                                   Lâm Thủy, tháng 05/2019

                 Ngô Mậu Tình